Edukacja regionalna jest definiowana jako „wiedza o regionie”, „wiedza o małej ojczyźnie” lub „wychowanie regionalne”.
Jej istotą jest wdrażanie do kultywowania, podejmowania celowych działań na rzecz kształtowania postaw przejmowania tradycji od poprzednich pokoleń, świadome kształtowanie więzi z „ojczyzną prywatną”, ze światem pierwotnego zakorzenienia.W podstawie programowej MEN z 2017 r. znalazły się zapisy wskazujące na uwzględnienie edukacji regionalnej w wychowaniu dzieci i młodzieży, takie jak:
– wprowadzenie uczniów w świat wartości i szacunku dla tradycji, wskazywanie wzorców postępowania i budowania relacji społecznych sprzyjających bezpiecznemu ich rozwojowi (rodzina, przyjaciele)
– wzmacnianie poczucia tożsamości indywidualnej, kulturowej, narodowej, regionalnej i etnicznej
– kształtowanie postawy otwartości wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość.
Realizacji wymienionych treści służą działania w zakresie edukacji regionalnej podejmowane od wielu lat w Szkole Podstawowej im. Zofii Kossak w Pierśćcu. Położono w nich akcent na czynny udział
w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego i kraju oraz pracę w zespole i społeczną aktywność.
1. Działalność szkolnego zespołu regionalnego „Junior”
Zespół został założony z inicjatywy dyrektor Stefanii Kewesz oraz nauczyciela historii, Franciszka Cebuli ponad 30 lat temu. Zmieniali się opiekunowie, jedni uczniowie przychodzili, inni odchodzili, ale idea zespołu jest od lat ta sama: ocalić od zapomnienia dziedzictwo naszych przodków: gwarę, pieśni, tańce, zwyczaje i obrzędy.
Obecnie opiekunem zespołu jest Justyna Wacławczyk, zespół liczy 42 członków, którzy należą do dwóch grup wiekowych:
– starszej (zaawansowanej)
– młodszej (podstawowej).
Podczas zajęć dzieci są uświadamiane, jak ważne jest:
– poczucie przynależności do swojego miejsca pochodzenia, by nie wstydzić się swoich korzeni,
– „zakorzenienie” we wspólnocie, tradycjach, kulturze i terytorium regionu,
– połączenie teraźniejszości z tym, co minęło, z dorobkiem przeszłych pokoleń,
– bycie cząstką rodziny, miejscowości, regionu, narodu, Europy i świata, zachowując swoją tożsamość.
Na zajęciach dzieci mają możliwość:
– poznania swojego regionu
– poznawania gwary cieszyńskiej
– odwiedzenia izby regionalnej
– zapoznania się z elementami stroju regionalnego
– poznania słów przyśpiewek do tańców
– nauczenia się podstawowych ujęć, kroków i figur występujących w tańcach: trójkowych: kozierajka, błogosławiony, zagrodnik i szatkowy.
parowych: jawornicki, kaczok, cieszyniok, diobołek, soracz, zbój, świniarz, szewc, gąsior, itd.
zbiorowych i zabawach np. : żebrok, kocurek, kołomajki, itd.
– zapoznania z twórczością ludową
– śpiewania pieśni regionalnych np.: „Szumi jawor”, „Ojcowski dom”, „Płyniesz Olzo”, „Trzysta buczków we dworze”, „U stóp Czantorii”, „Pognała wołki”, „Hej, koło Cieszyna”, itd.
– poznania zwyczajów i obrzędów Śląska Cieszyńskiego: oczepiny, zwyczaje i obrzędy związane z obchodami Godów i Nowego Roku, chodzenie z gaiczkiem, topienie marzanny, stawiani moja, szkubaczki, kiszyni kapusty, Zielone Świątki
– przygotowania się do występów: w gminie, dla społeczności lokalnej w Pierśćcu i w szkole.
– przygotowania się do konkursów gwarowych.
2. Szkolna izba regionalna
W listopadzie 2001 r. postanowiono w Szkole Podstawowej nr 6 i w Gimnazjum nr 3 im. Zofii Kossak w Pierśćcu utworzyć szkolną izbę regionalną Propozycję podchwycili uczniowie; wystosowano pisemną prośbę do rodziców, babć i dziadków uczniów oraz
do pozostałych mieszkańców wsi o ofiarowanie lub wypożyczenie dawnych sprzętów wyposażenia gospodarstwa domowego.
Zadanie, jakie miałaby spełniać izba, to przechowywanie i dokumentowanie nierzadko bezcennej spuścizny rodzinnej, przez którą tworzyłby się swoisty „łańcuch pokoleń”, uwrażliwiający dzieci i młodzież szkolną na zachowanie i pomnażanie dziedzictwa kulturowego Ziemi Cieszyńskiej.
Życzliwi szkole ludzie, a wśród nich archeolog – pracownik Muzeum Śląska Cieszyńskiego, poeta ludowy, starsi mieszkańcy wsi i nauczyciel – miłośnik regionu z Czeskiego Cieszyna pomogli ustalić wiek i pochodzenie zgromadzonych sprzętów rolniczych, domowych i zabytków piśmiennictwa.
„W naszej izbie Twoim pamiątkom będzie przynajmniej tak dobrze, jak na Twoim strychu!” – tym hasłem zachęcano uczniów do przynoszenia eksponatów. Pomysłodawcom akcji zbieraczej zależało na pokazaniu, że każdy, nawet najdrobniejszy przedmiot, „zanurzony”
w kulturę materialną przodków, spełniał ważną rolę w ich życiu.
Dziś stare sprzęty, przedmioty codziennego użytku, książki, obrazy, fotografie, pamiątki rodowe, dokumenty przedstawiają wielką wartość dla kultury regionu; obrazują sposób życia mieszkańców wsi, ich zainteresowania, upodobania, umiejętności, mentalność, przywiązanie do tradycji w I połowie XX wieku.
Szkolna izba regionalna tętni życiem. Tutaj odbywają się spotkania z miejscowymi twórcami ludowymi, tutaj nauczyciele przeprowadzają lekcje, na których wykorzystują zgromadzone eksponaty jako pomoce dydaktyczne. Przedmioty zgromadzone w szkolnej izbie regionalnej wielokrotnie posłużyły jako rekwizyty lub elementy dekoracji w wielu przedsięwzięciach, m.in. w spektaklach „Gród nad jeziorem” i „Gość oczekiwany”, w występach uczniów na Biesiadzie Regionalnej, podczas gwarowego konkursu recytatorskiego.
Dzięki izbie dzieci i młodzież bezpośrednio zapoznają się z zabytkami przeszłości, co mocno wpływa na emocje – dzieje regionu nie są tylko abstrakcją. W ten sposób tworzy się ścisła więź łącząca uczniów z miejscem zamieszkania.
3. Gwarowy Konkurs Recytatorski „Tu sóm moji korzynie”
Konkurs, zorganizowany w 2019 r. po raz dwunasty przez Szkołę Podstawową im. Zofii Kossak w Pierśćcu, a od kilku edycji także przez Stowarzyszenie „Nasz Pierściec”, jest adresowany do młodych recytatorów ze szkół powiatu cieszyńskiego, gminy Jasienica oraz
z polskich szkół na Zaolziu.
Celem przedsięwzięcia jest popularyzacja gwary Śląska Cieszyńskiego, ochrona od zapomnienia języka naszych praojców, a także promocja tekstów prozatorskich i poetyckich autorów regionalnych i twórczości własnej młodych ludzi, ich rodziców i dziadków (coraz częściej są wygłaszane teksty autorskie). Konkurs cieszy się dużym zainteresowaniem dzieci i młodzieży; brało w nim udział – w zależności od edycji – od 30 do 90 uczestników. Za organizację konkursu są odpowiedzialne nauczycielki: Danuta Oczadły, Justyna Wacławczyk i Barbara Michniok, wspierane przez grono miłośników gwary w pierścieckiej szkole.
4. Biesiada regionalna
To cykliczna impreza dla całych rodzin, odbywająca się w czerwcowe sobotnie lub niedzielne popołudnie, a mająca na celu zaprezentowanie dorobku artystycznego szkoły. Goście mają okazję obejrzeć: spektakl teatralny, widowisko o tematyce regionalnej (np. inscenizacja „Stawiani moja”, „Dożynki”, „Szkubaczki” itp.), recytacje laureatów konkursów gwarowych, finał szkolnego przeglądu „Mam talent”. Występom towarzyszą zajęcia w bloku sportowo – rekreacyjnym oraz stoiska z potrawami kuchni regionalnej oraz kiermasz rękodzieła.
opracowała Danuta Oczadły